Czym jest partycypacja społeczna?
Partycypacja to współpraca, współudział i współdecydowanie. Może ona być realizowana na wielu poziomach, płaszczyznach i obszarach naszego życia. Partycypacja to nie tylko włączenie mieszkańców we współdecydowanie o mieście czy polityce kraju, ale również współpraca i współudział we wszystkich decyzjach, które podejmujemy w grupach, w których funkcjonujemy. Czy to w rodzinie, w pracy, w zespole, drużynie. To znacznie szersze pojęcie niż tylko współpraca między jakimiś grupami zarządzającymi w mieście czy w naszym kraju, a grupami mieszkańców i społeczeństwa.
Jak się okazuje wielu ludzi uczestniczy w procesach partycypacyjnych, nawet o tym nie wiedząc. Na jesień 2023 roku przeprowadziliśmy sondę uliczną, by się przekonać jaki jest stan wiedzy o partycypacji i jaka jest opinia na ten temat.
Projekt DecydujMY
Promowanie partycypacji społecznej i przybliżanie jej znaczenia było celem projektu “DecydujMY! Zwiększanie wpływu Młodych i Dorosłych na życie w Gdańsku.” Działania prowadziliśmy od września 2022 roku, a kończymy w kwietniu 2024 r.
W tym czasie odbyło się ponad 50 spotkań w różnej formule: warsztaty, prezentacje, okrągłe stoły. Uczestniczyliśmy w sesji Rady Miasta i konferencjach ogólnopolskich oraz procesach partycypacyjnych w dwóch dzielnicach Gdańska. Zaangażowaliśmy ponad 400 osób w nasze działania. Wszystko było na bieżąco dokumentowane na stronie projektu: https://fundacjarc.org.pl/projekty/decydujmy/, w zakładce “Aktualności” oraz na social mediach. Z pewnością będziemy jeszcze podsumowywać wymiar przedsięwzięcia.
O projekcie opowiada koordynatorka Martyna Nagórska:
Chcieliśmy uświadomić ludziom, że warto jest włączać się w procesy partycypacyjne toczące się w mieście. Podczas naszych wydarzeń rozmawialiśmy o korzyściach, jakie z tego wynikają. W Gdańsku procesów partycypacyjnych mamy bardzo dużo. Są to nie tylko sprawy dotyczące przestrzeni, czyli np. składanie uwag czy dyskusje nad planami miejscowymi, ale również rzeczy dotyczące polityki miasta, jak np. Programy Rozwoju do Strategii miasta Gdańska. Najpopularniejsze jest głosowanie w budżetach obywatelskich i udział w wyborach. Partycypacja to nie jest forma wzięcia sprawy w swoje ręce czy przedstawienia rządzącym swoich racji. To raczej próba znalezienia wspólnej płaszczyzny do rozmowy z poszanowaniem wszystkich stron, to zwrócenie uwagi również na te głosy, które nie brzmią najgłośniej, poszanowanie różnic między uczestnikami w poglądach i potrzebach, ale i tego, że to rządzący mają mandat, by podejmować w naszym imieniu decyzje, gdyż zostali wybrani w tym celu. Niezwykle ważnym elementem procesów partycypacyjnych jest wątek edukacyjny, a nawet nauka empatii – zwrócenie uwagi na te grupy czy jednostki, które same nie zawalczą o swoje prawa. Wreszcie ważne są pewne ramy i ograniczenia, o których należy otwarcie mówić, gdyż nie na wszystko możemy mieć wpływ.
Narzędziownik Gdańskich Partycypacji
Jednym z najważniejszych rezultatów projektu jest powstanie Narzędziownika Gdańskich Partycypacji. To publikacja, która powstała w procesie partycypacyjnym w trakcie pięciu spotkań warsztatowych. W zamkniętej grupie roboczej znaleźli się: miejscy eksperci/ekspertki i praktycy/praktyczki partycypacji, czyli urzędnicy/urzędniczki i przedstawiciele/przedstawicielki jednostek miejskich (ok. 1/3 uczestników), strona społeczna: mieszkańcy i mieszkanki Gdańska, radne i radni dzielnicowi, przedstawiciele organizacji pozarządowych (ok. 1/3 uczestników), a także eksperci/ekspertki i praktycy/praktyczki partycypacji spoza „miasta”, w tym: przedstawiciele i przedstawicielki środowisk naukowych (Uniwersytet Gdański, Politechnika Gdańska) i branżowych (Towarzystwo Urbanistów Polskich), moderatorzy/moderatorki i facylitatorzy/facylitatorki procesów partycypacyjnych (ok. 1/3 uczestników). W całym procesie wzięło udział łącznie ok. 40 osób wraz z ekspertami zewnętrznymi i obserwatorami, którzy pojawiali się na pojedynczych spotkaniach. Grupa została wyłoniona w wyniku naboru otwartego – dotyczy strony społecznej, mieszkańców i mieszkanek Gdańska, a także za zaproszeniem – dotyczy strony miejskiej i eksperckiej.
Partycypacja to proces złożony z wielu etapów. Proces, który zawiera w sobie wypracowanie kompromisu, wypracowanie kierunków działań, monitoring i – co wielokrotnie nie działa – informację zwrotną o stopniu realizacji/wdrożenia rozwiązania. To sytuacja, w której władza (samorząd, urzędnicy i urzędniczki) spotyka się z mieszkańcami i mieszkankami na tym samym poziomie równości pod względem relacji władzy, poziomu komunikacji, decyzyjności, aby wspólnie wypracować/wynegocjować kierunek działania i dbać o równość do informacji o wdrożeniu. To również umożliwienie wzięcia udziału mieszkankom i mieszkańcom w podejmowaniu decyzji i działaniach, które są dla nich ważne i mają wpływ na ich życie. To stworzenie przestrzeni do wypowiadania myśli, pomysłów i idei, które mogą poprawić jakość miejsca zamieszkania. Opiera się zatem na komunikacji pomiędzy dwiema stronami i polega na dialogu, którego celem jest wspomaganie podjęcia decyzji przez osoby za te decyzje odpowiedzialne (władze, samorząd). W końcu to sposób działania, który buduje społeczeństwo obywatelskie, uczy odpowiedzialności za siebie i przestrzeń, w której wszyscy żyjemy
Co wypracowała wymieniona grupa osób? Co jest ważne w planowaniu i realizacji procesów partycypacyjnych? Jak usprawnić te procesy w Gdańsku?
Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.
