Rozporządzenie majątkiem za życia poprzez umowę darowizny
Bardzo często osoby, zwłaszcza w podeszłym wieku, zastanawiają się w jaki sposób przekazać zgromadzony majątek lub jego składniki innym osobom, zazwyczaj osobom bliskim. Decydują się na zawarcie umowy darowizny, jednak nie zawsze wiedzą jakie konsekwencje wiążą się z jej zawarciem bądź też nie mają świadomości tego, że w jej miejsce mogły zawrzeć np. umowę dożywocia, która bardziej odpowiadałaby ich oczekiwaniom.
Celem umowy darowizny jest nieodpłatne przysporzenie korzyści obdarowanemu kosztem majątku darczyńcy. Cechą charakterystyczną umowy darowizny jest jej nieodpłatny charakter – polega ona bowiem na tym, iż brak jest po drugiej stronie ekwiwalentu w postaci świadczenia wzajemnego, obdarowany jedynie otrzymuje, nie świadcząc nic w zamian. Aby umowa doszła do skutku, obdarowany musi jedynie oświadczyć, że darowiznę przyjmuje.
Przepisy kodeksu cywilnego nie precyzują, co może być przedmiotem
darowizny, przyjmuje się więc, że mogą to być wszelkie rzeczy i prawa, których obrót jest dopuszczalny. W szczególności może to być przeniesienie na rzecz obdarowanego prawa własności, wierzytelności lub innego zbywalnego prawa o charakterze majątkowym (np. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu czy użytkowania wieczystego).
Z chwilą złożenia skutecznych oświadczeń przez obie strony umowy darowizny, na obdarowanego przechodzi prawo do swobodnego decydowania o losach przedmiotu darowizny. Tym samym, darczyńca obdarowując wybraną osobę, traci prawo dysponowania daną rzeczą (np. nieruchomością, samochodem czy gotówką).
Z obowiązujących przepisów wynikają następujące zasady dotyczące umowy darowizny. Zgodnie z pierwszą z nich, oświadczenie darczyńcy powinno być
złożone w formie aktu notarialnego. Z kolei druga reguła wskazuje, że mimo
niezachowania formy aktu notarialnego umowa darowizny staje się ważna, jeżeli darowizna została już spełniona. Natomiast ważne jest, że nie stosuje się powyższych reguł wymienionych, jeśli inne przepisy, ze względu na przedmiot darowizny, wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń składanych przez strony przy zawarciu umowy. Dla przykładu – darowizna nieruchomości zawarta w formie zwykłej pisemnej, nawet jeśli obdarowany wszedł już w posiadanie tej nieruchomości, nie będzie ważna, ponieważ taka umowa dla swej ważności wymaga zawarcia jej w formie aktu notarialnego.
Co, jeśli okaże się, że już po zawarciu umowy darowizny sytuacja darczyńcy – życiowa czy majątkowa – ulegnie zmianie? Bądź też zmianie ulegną stosunki między darczyńcą a obdarowanym? Obowiązujące przepisy przewidują takie instytucje jak: możliwość odwołania darowizny jeszcze niewykonanej (po spełnieniu warunków określonych w kodeksie cywilnym), dostarczenie darczyńcy środków, gdy popadnie on w niedostatek czy wreszcie – odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego, co wydaje się być najczęściej stosowaną procedurą przez darczyńców, nie oznacza to jednak, że odzyskanie darowanego majątku jest sprawą prostą, czasami jednak z punktu widzenia darczyńcy – konieczną i uzasadnioną.
