Sformalizowanie wolontariatu pojawiło się w polskim porządku prawnym w 2003 roku. Przed dniem wejścia w życie ustawy z 23 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (u.d.p.p.w.) Dz. U. z 2003 r., Nr 96, poz. 873 z późn. zm., jego interpretacja opierała się na odpowiedniej wykładni stosunku pracy, przy uwzględnieniu specyficznego celu oraz nieodpłatności wolontariatu.
Stosunek prawny łączący korzystającego z wolontariuszem nie jest stosunkiem pracy, tylko stosunkiem cywilnoprawnym, a wykonywane przez wolontariusza świadczenie na rzecz korzystającego jest świadczeniem odpowiadającym świadczeniu pracy, a nie świadczeniem pracy lub usług. W związku z tym, do spraw nieuregulowanych w porozumieniu wolontariackim i w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie stosuje się przepisy kodeksu cywilnego.
Zgodnie z definicją wskazaną w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, wolontariuszem może być osoba fizyczna, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie. Z zapisu tego wynika, że wolontariuszem może być także osoba niepełnoletnia, w imieniu której umowę zawierać powinien przedstawiciel ustawowy (jeśli osoba nie ma ukończonych lat 13) lub zawierająca taką umowę samodzielnie, przy uzyskaniu zgody przedstawiciela ustawowego (po ukończeniu 13 roku życia). Mając na uwadze doświadczenia związane z wolontariatem można stwierdzić, że jest on traktowany przede wszystkim jako źródło doświadczeń zarówno zawodowych jak i życiowych społeczeństwa i w przeważających wypadkach wykonywany jest przez osoby młode.
Jeśli chodzi o drugą stroną umowy wolontariackiej mogą nią być:
– organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 u.d.p.p.w. (m.in. spółdzielnie socjalne, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, organizacje kościelne) w zakresie ich działalności statutowej, w szczególności w zakresie działalności pożytku publicznego, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej,
– organy administracji publicznej, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej,
– jednostki organizacyjne podległe organom administracji publicznej lub nadzorowane przez te organy, z wyłączeniem prowadzonej przez te jednostki działalności gospodarczej,
– podmioty lecznicze w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej w zakresie wykonywanej przez nie działalności leczniczej.
Świadczenia wolontariuszy są wykonywane w zakresie, w sposób i w czasie określonym w porozumieniu z korzystającym. Porozumienie ponadto powinno zawierać postanowienie o możliwości jego rozwiązania. Powyższe elementy są obligatoryjne, natomiast pozostała treść porozumienia będzie zależała od ustaleń wolontariusza i korzystającego.
