Oczywistym jest, że każda organizacja pozarządowa, która planuje działać długoterminowo i myśli o szerokim rozwoju swojej działalności statutowej powinna dążyć do pozyskania własnego lokalu. Zanim to jednak nastąpi, organizacje pozarządowe korzystają z nieruchomości będących własnością osób trzecich. Podstawa udostępnienia lokali może wynikać zarówno z bezpłatnej umowy użyczenia jak i z umowy najmu. Z uwagi na nieodpłatny charakter umowy użyczenia, częściej stosowaną formą przekazania nieruchomości do używania jest oczywiście umowa najmu, której założenia przedstawię poniżej.
Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Co istotne, czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Jako przykład wskazać można dostarczanie wynajmującemu określonej ilości towarów wytworzonych przez najemcę. Przy ustalaniu postaci czynszu trzeba mieć jednak na uwadze, że świadczenie niepieniężne uzyskiwane w zamian za wynajem powinno być ekwiwalentne. Czynsz niepieniężny podlega opodatkowaniu, stąd też organ skarbowy ma prawo dokonać weryfikacji, czy określony sposób płacenia czynszu nie ma na celu obejścia przepisów prawa podatkowego.
Umowę najmu można zawrzeć zarówno na czas określony jak i nieokreślony. Umowa zawarta na czas oznaczony musi zawierać termin jej zakończenia, po upływie którego przestaje obowiązywać. Umowę zawartą na czas nieokreślony można wypowiedzieć z zachowaniem terminów wskazanych przez strony w umowie lub zgodnie z terminami wynikającymi z kodeksu cywilnego.
Ustawowe terminy wypowiedzenia najmu są następujące: gdy czynsz jest płatny w odstępach czasu dłuższych niż miesiąc, najem można wypowiedzieć najpóźniej na trzy miesiące naprzód na koniec kwartału kalendarzowego. W przypadku gdy czynsz jest płatny miesięcznie, umowę wypowiadamy na miesiąc naprzód na koniec miesiąca kalendarzowego. W sytuacji, gdy czynsz jest płatny w krótszych odstępach czasu — na trzy dni naprzód, a gdy najem jest dzienny — na jeden dzień naprzód.
Istotnym jest, że w przypadku umowy zawartej na czas określony wynajmujący jak i najemca mogą ją wypowiedzieć przed ustalonym czasem jej trwania jedynie w wypadkach określonych w umowie. Oznacza to, że strony już na etapie podpisywania umowy muszą przewidzieć możliwość jej późniejszego wypowiedzenia. Jeżeli w umowie nie będzie zapisu o możliwości jej wypowiedzenia, to wszelkie jednostronne oświadczenia złożone drugiej stronie w tym przedmiocie będą bezskuteczne. Wskazana regulacja ma na celu zabezpieczenie trwałości umowy zawartej na czas określony, w tym ochronę jej stron. Wynajmujący może bowiem liczyć na przychód w postaci czynszu aż do czasu zakończenia najmu, natomiast najemca ma zapewnioną możliwość korzystania z lokalu do czasu określonego w umowie.
Pomimo braku zapisu o możliwości wypowiedzenia umowy najmu, w przypadku gdy wady najętego lokalu są tego rodzaju, że zagrażają zdrowiu najemcy lub jego domowników albo osób u niego zatrudnionych, najemca może wypowiedzieć najem bez zachowania terminów wypowiedzenia, ze skutkiem natychmiastowym, chociażby w chwili zawarcia umowy. Wskazane uregulowanie jest przejawem wyższości dobra niematerialnego, jakim jest życie i zdrowie człowieka nad interesami majątkowymi wynajmującego. Przykładem wad lokalu, które zagrażają życiu i zdrowiu, jest emitowanie substancji toksycznych (gazów, płynów), nadmierne zawilgocenie lub zagrzybienie, niestabilność ścian, sufitu, a nawet nadmierny hałas.
