Wszystko, co musisz wiedzieć o NGO
Jedynym obligatoryjnym organem fundacji, którego powołanie jest wymagane przez ustawę, jest zarząd (art. 5 ust. 1). Stanowi on władzę wykonawczą fundacji, odpowiadającą za jej faktyczne codzienne działanie, reprezentuje organizację, zawiera i podpisuje umowy, podejmuje współpracę z innymi podmiotami. Odpowiada również za majątek fundacji (np. przyjmuje darowizny, podpisuje zobowiązania czy sprawozdania finansowe). Realizując cele fundacji, działa zgodnie z postanowieniami statutu oraz obowiązującym prawem.
Pozostałe uprawnienia zarządu mogą być różne – zależą od tego, czy statut przewiduje inne organy władzy. Pierwszy skład zarządu zawsze powołuje fundator. Zadbaj o to, by statut fundacji jasno i precyzyjnie opisywał procedurę wyboru członków zarządu – wraz z ich obowiązkami i uprawnieniami. Ustawa o fundacjach nie reguluje kwestii liczby członków zarządu fundacji – w praktyce oznacza to, że nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, z ilu osób powinien się on składać.
Zarząd jednoosobowy może wzbudzać kontrowersje. Generalnie nie jest to polecane rozwiązanie ze względu na ryzyko, jakie niesie ze sobą uzależnienie działalności fundacji od jednej osoby. Jednoosobowy skład zarządu stanowi też problem, gdy członek zarządu fundacji chciałby wykonywać odpłatną pracę na rzecz fundacji. Praktyka sądów w podejściu do rejestrowania fundacji z jednoosobowym zarządem jest zróżnicowana.
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego (któremu nie nadano jednak rangi zasady prawnej), zarząd fundacji powinien być organem kolegialnym, co oznacza, że powinien składać się z więcej niż jednej osoby (postanowienie SN z 8.12.1992 r., I CRN 182/92).
Dobrym rozwiązaniem są zapisy w statucie przewidujące „widełki” dla liczby członków zarządu albo minimalną liczbę członków. Stwarza to większą elastyczność i łatwość w działaniu: można wybrać najdogodniejszą liczbę członków fundacji w danym momencie, bez konieczności posiadania stałej, „sztywnej” liczby członków i bez konieczności każdorazowej zmiany statutu ze względu na zmieniającą się sytuację.
Statut powinien ponadto określać, czy zarząd jest wybierany na określony czas („kadencję”), czy na czas nieokreślony. Powinny zostać uregulowane kwestie ustania członkostwa w zarządzie, w tym dookreślenie, czy członka zarządu można odwołać i kto może to zrobić.
Fundacja, oprócz zarządu, może mieć inne organy, np. organ kontroli wewnętrznej (obowiązkowy, jeśli Twoja fundacja zamierza ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego). Zadaniem wewnętrznego organu nadzoru jest kontrolowanie działalności zarządu. Statut organizacji powinien szczegółowo określać, na czym ma polegać i czego dotyczyć ta kontrola.
