Wszystko, co musisz wiedzieć o NGO
W ustawie o fundacjach wskazuje się, że jedynym wymaganym organem władzy w fundacji jest zarząd, który jest organem wykonawczym fundacji (obowiązkowym). Drugim, po zarządzie, ważnym organem w organizacji pozarządowej jest organ kontroli wewnętrznej i nadzoru –
w fundacji jest to najczęściej rada fundacji (jej obecność zależy od postanowień statutu fundacji). Nie w każdej organizacji musi być organ kontroli wewnętrznej. Obowiązek taki powstaje, jeśli fundacja chce mieć status organizacji pożytku publicznego (OPP). Dodatkowo w fundacjach OPP członkowie zarządu i organu kontroli wewnętrznej muszą spełniać warunki określone w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, tak by zachować niezależność działania władz.
Organy kontroli wewnętrznej i nadzoru zazwyczaj zajmują się bieżącą kontrolą działalności zarządu, wnioskują o udzielanie mu (lub nie) absolutorium, działają w razie bezczynności zarządu. Członkowie np. komisji rewizyjnej mogą odpowiadać tylko za sprawy, wynikające z tego, że nieprawidłowo wykonywali swoje zadanie (kontrolę). To, na czym ma polegać i czego dotyczyć ta kontrola, powinno zostać określone w statucie organizacji. Można powiedzieć, że im więcej spraw, które mają podlegać kontroli, tym większa odpowiedzialność organu kontroli.
Odpowiedzialność członków zarządu (prezesa, jego zastępcy lub skarbnika) jest znacznie większa niż odpowiedzialność członków organów wewnętrznej kontroli (np. rady fundacji, komisji rewizyjnej, rady nadzorczej). To zarząd ma prawo i obowiązek bieżącego kierowania organizacją, zawierania umów, rozporządzania majątkiem organizacji, zatrudniania pracowników itp. Ponosi również odpowiedzialność za wszystkie te działania. Zarząd jest odpowiedzialny przed organem, który go powołał lub organem nadzoru, za realizację misji organizacji i wypełnianie jej celów statutowych. Dlatego w kompetencjach zarządu często jest sporządzanie planów rocznych, formułowanie długoterminowych strategii działania, następnie zatwierdzanych przez organ nadzoru i składanie sprawozdań z ich realizacji.
Członkowie wewnętrznego organu nadzoru są rozliczani z efektów swoich działań i ich zgodności z obowiązującym prawem oraz postanowieniami statutu. Jeśli pozostali członkowie organizacji stwierdzą, że komisja rewizyjna, czy rada nadzorcza, nieodpowiednio wykonuje swoje zadania – członkowie tych organów mogą zostać odwołani ze sprawowanej funkcji. Możliwość taką powinien przewidywać statut organizacji.
